Deep Space 9 stelt een aantal filosofische controverses aan de orde. Deze aflevering stelt recht op leven en recht op zelfbeschikking tegenover elkaar. Inmiddels bepleit een arts in Nederland euthanasie voor kinderen. Goed of evil?
Een volk op een planeet in de Gamma Quadrant sterft door een virus jong een vreselijke dood. Een arts verlost ze uit hun lijden. Niemand zoekt nog naar een medicijn. Dan gebeurt het onverwachte.
Voor wie gelooft in goddelijke voorbeschikking is er natuurlijk het argument van menselijk ingrijpen. Bij deze argumentatie gaan we uit van het tegenovergestelde: menselijke vrije wil.
Welke waarden moeten we hier tegen elkaar afwegen? Het recht op leven tegen het recht op zelfbeschikking. En de afgeleide morele standaarden: leven of vrijheid? Beide waarden zijn fundamenteel. Dus hoe bepalen we wat zwaarder weegt?
Het eerste probleem bij zelfbeschikking is, dat men tot een goed oordeel in staat moet zijn. Ziekte kan de geest aardig troubleren, evenals dementie. Bij onvolwassenen speelt hetzelfde probleem in een andere vorm.
Voor wie zelf de trekker kan overhalen, speelt dit probleem niet. Het ontstaat als we derden gaan verplichten om de daad ten uitvoer te brengen. We hebben dan niet te maken met zelfbeschikking, maar het tegenover gestelde: een inbreuk op de morele vrijheid van de arts (aangenomen dat we het hier niet hebben over een beul).
Als euthanasie tegen hun moraal indruist, wordt snel duidelijk dat dit evil en verwerpelijk is. Euthanasie gaat tegen de ethiek van artsen in. Het zijn mensen die tot het beroep geroepen zijn om ziekte te bestrijden en leven te verlengen, niet om als God over leven en dood te beschikken.
(Dit punt gaat spelen als de overheid zorg gaat rantsoeneren om kosten te drukken. Een doodspanel van artsen, ambtenaren en zorgmanagers gaat dan bepalen wie er heupvervanging krijgt en wie mag sterven zonder levensverlengende hartoperatie. Een gevolg van deze verworvenheid.)
Als je erop staat euthanasie collectief en juridisch te regelen, zul je een aparte tak van medicijnbeoefening moeten ontwikkelen: doodsdokters (waaonder ook aborteurs) en levensartsen. Persoonlijk hoef ik geen doodsdokter aan mijn bed.
Een pil van Drion die algemeen beschikbaar komt zou het dilemma van de eigen wilsbeschikking kunnen oplossen. Vraag is dan, wie moet erover kunnen beschikken? Als zelfbeschikking een recht is van iedere volwassene, dan moeten we niet te moeilijk doen over vlagen van verstandsverbijstering.
Maar hoe zit het met kinderen, die we kunnen verdelen in zeer jonge afhankelijken en wat oudere wilsonbekwamen. Professor 'Dood' Verhagen bepleit enfanticide: moord, moreel gemotiveerd door compassie.
Euthanasie moet mogelijk worden bij doodzieke kinderen onder de 12 die ondraaglijk lijden en bij wie geen mogelijkheid bestaat dat lijden te verlichten. De ouders moeten daar in samenspraak met de arts over kunnen beslissen. Dat zegt kinderarts professor Eduard Verhagen van het Universitair Medisch Centrum in Groningen vanavond in Nieuwsuur. (Bron)Mooi, hoor, zoveel compassie! Maar precies daar zit het ethische probleem: Verhagen en andere voorstanders van euthanasie doen of de dood een waarde vertegenwoordigt. En dat kan het zwarte gat van de dood nooit zijn. Je kunt erop wachten tot er iemand het recht op niet-lijden bedenkt.
Maar hoe zit het met het recht op leven van deze kinderen? Dat is een fundamenteler recht dan zelfbeschikking. En voor babies geldt natuurlijk helemaal geen wilsbeschikking.
Als je het leven als universele, morele absoluut loslaat, bestaat het gevaar van het toekennen van een waarde, aan wat het ultieme waardeloze is, de dood. Van recht op leven naar recht op dood, is maar een stap die je moreel kunt afdekken een subjectief gevoel, compassie.
Het verhaal uit Deep Space 9 gaat uit van vrije wil en leven als universele, morele absoluut. Het laat zien waarom dat moet. Niet alleen omdat nihilisme en omdraaien van waarden het einde van de menselijke beschaving zou betekenen (let op de afbraak), maar omdat vooral het veld van de gezondheidszorg heeft laten zien dat het menselijk vernuft eindeloos is.
In "Dansen voor je dubbele borstamputatie" zagen we dat je overwinningen kunt vieren. Maar
(...) taferelen van 'vierende' familieleden rond een uitgemergelde patient, die besloten heeft er zelf maar een einde aan te maken (...), is geen overwinning maar de ultieme nederlaag.Wat we in deze discussie goed in het oog moeten houden is de waardenhierarchie. Een doodscultus kent maar een waarde: de antiwaarde van de dood. De afwezigheid van leven sluit iedere andere waarde uit. Iets basalers dan leven bestaat niet. Leven moet dus het uitgangspunt zijn.
Zelfbeschikking is een afgeleide van het recht op vrijheid, en is een goede tweede. Als we de juiste volgorde in het oog blijven houden, komt het vast goed.
