Paul Cliteur (Wiki) is een Nederlandse rechtsgeleerde en filosoof, columnist en publicist die belangrijk denkwerk verricht vanuit atheistisch en humanistisch standpunt. De redactie is trots dat hij de belangrijkste stellingen van Pomonieuws.nl bevestigt in een opmerkelijk artikel in FD. Hier een bewerking.
Apr. 1, 2014 Recht & Religie: Colleges van Prof. dr. Paul Cliteur.
‘Westerse leiders durven juiste diagnose over moslimterrorisme niet te stellen’
‘Het is tijd om te strijden; de democratie* is het waard om verdedigd te worden’
Moslimterroristen zeggen zelf dat de radicale islam hun belangrijkste drijfveer is. Waarom doen onze politici daar zelfs deze bloedige zomer dan zo ingewikkeld over, vraagt rechtsfilosoof Paul Cliteur zich af. ‘Als een staat zijn burgers niet kan beschermen, heeft die staat gefaald.’
(...) Cliteur citeert de 7 januari 2015 op zijn redactie geëxecuteerde hoofdredacteur van Charlie Hebdo: ‘Ik sterf liever rechtop dan dat ik moet leven op mijn knieën.’ Net als ‘Charb’ is Cliteur, als rechtsgeleerde en filosoof verbonden aan de Universiteit van Leiden, overtuigd atheïst. De leiders van het vrije westen moeten een antwoord vinden op de golf van terreur. Cliteur hoort hen zoeken naar de juiste woorden. Maar steeds zijn het woorden die de hoogleraar zelf nooit zou gebruiken. En dat is, zegt hij, al jaren zo. Ondertussen groeit de aanhang van de populisten.
*Het concept democratie wordt niet door iedereen op dezelfde manier gedefinieeerd. Wij vertalen het hier in filosofische zin als verlichtingswaarden in het algemeen.
Elke staat heeft de verplichting de veiligheid van de burgers te waarborgen op het grondgebied van de staat.’ Is dat de hoogste plicht? ‘Het is in elk geval de meest basale. Als de staat dat niet kan, heeft hij gefaald. Bij failed states denken we altijd aan landen als Somalië, maar als de aanslagen hier maar frequent en heftig genoeg zijn, komt er een moment dat we ook hier spreken van failed states.’
‘Eigenlijk begon het al in 1980. Toen zette de regering van Saoedi-Arabië onder andere de Nederlandse regering onder druk om de uitzending van het controversiële docu-drama De dood van een prinses te verbieden. Dat gaat over de terdoodveroordeling en executie van een “overspelige” Saoedische prinses. Onze regering zwichtte gelukkig niet. Er was toen ook nog geen terroristische dreiging.’
‘Daarna wel. In 1987 belde minister van Buitenlandse Zaken Hans van den Broek live in bij Vara’s Achter het nieuws. Zo voorkwam hij de uitzending van een “beledigend” filmpje voor de Iraanse ayatollah Khomeiny.
In 1989 moest schrijver Salman Rushdie onderduiken na een fatwa van diezelfde Khomeiny. Ook Charbonnier stond op de hitlist van de fundamentalisten.’ ‘Kortom: terroristen kondigen keurig aan wat ze gaan doen en voeren dat ook uit.
Wel heeft het me verbaasd dat overheden zo’n moeite hebben de problematiek serieus te nemen. Zo werd de Charlie Hebdo-redactie nauwelijks bewaakt.’
‘Obama is bang een deel van de bevolking te stigmatiseren. Volgens mij is dat ten onrechte. Je kunt best tegen moslims zeggen dat ze keurige staatsburgers zijn, maar dat de radicale islam een groot probleem is waar ook de moslims zelf last van hebben. Dat zou de boodschap moeten zijn. Maar Obama durft niet.’
‘De andere lijn is: zoals een liberaal zich laat inspireren door een liberale overtuiging, laat een islamist zich inspireren door een islamitische overtuiging. Die luidt simpelweg dat veel landen niet door God goedkeurde samenlevingen zijn, en dat je voor zo’n goedgekeurde samenleving moet durven strijden. Het is een tamelijk rationeel verhaal.’
En VVD’ers zijn anno 2016 zo geseculariseerd dat ze zich niet meer kunnen voorstellen dat religie van invloed kan zijn op iemands leven. Als VVD’ers horen wat Syriëgangers door ronselaars wordt voorgehouden, denken ze: deze redengeving is zo gek, er moet iets anders aan de hand zijn. Het ligt vast aan ons of het gaat gewoon niet goed op school.
Nou, koppensneller Mohammed Emwazi, alias Jihadi John, studeerde business management.’ Terroristen draaien zelf niet om hun drijfveren heen. ´Geen van hen zegt in zijn afscheidsvideo: “Ik doe dit omdat mijn kansen op de arbeidsmarkt niet goed zijn.”
Er komt wel een beetje politiek bij: de westerse interventies in bepaalde islamitische landen, maar de kern is religieus. En daar gaat het te weinig over. In de politiek, en ook bij terrorismedeskundigen. Die ontdekken liever dat terroristen “een crimineel verleden hebben”. Dan heet het religieuze aspect slechts “een dun laagje vernis” en is de betrokkene “pas heel recentelijk geradicaliseerd”.’
Dan kun je krijgen dat een pr-manager een studente met hoofddoek ziet en zegt: “Jou gaan we fotograferen voor onze brochure, om te laten zien: onze universiteit staat open voor alle culturen!” Denk je dat seculiere Turkse studenten daar op zitten te wachten? In Leiden heb je inmiddels ook gebedsruimtes. Waarom moet dat?!’
‘En weet je, het kost niets om vroom te zeggen: “Ik ben tegen elke vorm van discriminatie en stereotypering.” Prachtig! Ben ik ook! Maar het wordt pas interessant als je moet constateren: judeofobie (angst voor joden - red.) komt bij de ene godsdienst toch wat vaker voor dan bij de andere. Dan heb je het gedonder in de glazen, want dan moet je er serieus over gaan praten. En dan schieten al die goedwillende, o zo fatsoenlijke mensen in de stress.’
*Het concept democratie wordt niet door iedereen op dezelfde manier gedefinieeerd. Wij vertalen het hier in filosofische zin als verlichtingswaarden in het algemeen.
‘De democratie is het waard om verdedigd te worden.’
Hoe ver moeten we daar in gaan? In Frankrijk wordt steeds vaker gesproken over preventieve hechtenis van potentiële terroristen. ‘Vroeg of laat wordt dat een serieuze optie. Het is een kwestie van overleving. Of men moet het standpunt innemen dat men nog liever dood is dan rechtsstatelijke regels te schenden.Elke staat heeft de verplichting de veiligheid van de burgers te waarborgen op het grondgebied van de staat.’ Is dat de hoogste plicht? ‘Het is in elk geval de meest basale. Als de staat dat niet kan, heeft hij gefaald. Bij failed states denken we altijd aan landen als Somalië, maar als de aanslagen hier maar frequent en heftig genoeg zijn, komt er een moment dat we ook hier spreken van failed states.’
Had u deze golf aanslagen verwacht?
‘Toen in 2004 Theo van Gogh werd vermoord, dacht ik wel: dit is iets met groeipotentieel. Een jaar later hadden we de Deense cartoonrellen; van de twaalf cartoonisten zijn er elf ondergedoken. Zo bezien was de moord op de Charlie Hebdo-redactie geen grote verrassing.’‘Eigenlijk begon het al in 1980. Toen zette de regering van Saoedi-Arabië onder andere de Nederlandse regering onder druk om de uitzending van het controversiële docu-drama De dood van een prinses te verbieden. Dat gaat over de terdoodveroordeling en executie van een “overspelige” Saoedische prinses. Onze regering zwichtte gelukkig niet. Er was toen ook nog geen terroristische dreiging.’
‘Daarna wel. In 1987 belde minister van Buitenlandse Zaken Hans van den Broek live in bij Vara’s Achter het nieuws. Zo voorkwam hij de uitzending van een “beledigend” filmpje voor de Iraanse ayatollah Khomeiny.
In 1989 moest schrijver Salman Rushdie onderduiken na een fatwa van diezelfde Khomeiny. Ook Charbonnier stond op de hitlist van de fundamentalisten.’ ‘Kortom: terroristen kondigen keurig aan wat ze gaan doen en voeren dat ook uit.
Wel heeft het me verbaasd dat overheden zo’n moeite hebben de problematiek serieus te nemen. Zo werd de Charlie Hebdo-redactie nauwelijks bewaakt.’
Valt dat de Franse overheid kwalijk te nemen?
‘Het grote publiek percipieert aanslagen een beetje als natuurfenomenen, zoals een aardbeving of een tsunami. [Redactie: dat is een suggestie die regenten zelf oproepen door als machtelozen mee te lopen in een stille mars.] Dus is het al snel kaarsjes branden en bloemetjes leggen. Terwijl als er bij, bijvoorbeeld, de Belastingdienst iets mis gaat prompt de minister ter verantwoording wordt geroepen. Dat contrast vind ik gek.’De bestuurders kunnen wél iets doen?
‘Zeker. Nu beginnen ze onmiddellijk met moraliseren. Zeggen ze waar het allemaal niks mee te maken heeft en dat de burger rustig moet blijven. Besonnenheit, noemt men dat in Duitsland. Nou, voor mij is bezonnenheid de juiste diagnose stellen.’Hoe zou die moeten luiden?
‘De Amerikaanse president Barack Obama had al moeite om het geweld terrorisme te noemen - gelukkig doet hij dat nu wel. Dat terrorisme wordt veroorzaakt door de radicale islam, een term die Obama en Hillary Clinton weigeren te gebruiken. Obama spreekt van “violent extremism” en Clinton noemde IS “neither Islamic nor a state”. Dat is hetzelfde als aan de dokter vragen: “Wat heb ik?” En dat hij dan antwoordt: “Laten we het daar niet over hebben, we gaan er gewoon flink tegenaan!”’Weten Obama en Clinton het niet of willen ze het niet benoemen?
‘Er zijn twee mogelijkheden. De eerste is: ze weten de oorzaken van de kwaal wel maar willen die niet benoemen, maar nemen ondertussen wel de juiste maatregelen. Mogelijkheid twee: ze draaien zichzelf ook een rad voor ogen. Zo van: je weet dat je partner vreemdgaat maar je wilt het liever niet weten.’‘Obama is bang een deel van de bevolking te stigmatiseren. Volgens mij is dat ten onrechte. Je kunt best tegen moslims zeggen dat ze keurige staatsburgers zijn, maar dat de radicale islam een groot probleem is waar ook de moslims zelf last van hebben. Dat zou de boodschap moeten zijn. Maar Obama durft niet.’
De Republikeinse presidentskandidaat Donald Trump heeft het wel over de radicale islam. Hij doet het dus beter?
‘In dit geval wel. Wat opmerkelijk is, want Trump roept verder heel onbesuisde dingen. De Republikeinen hebben in dit opzicht gewoon een helderder verhaal dan de Democraten. Ben Carson, die ook in de race was voor de Republikeinse nominatie, zegt het namelijk ook.’Deze paus daarentegen heeft het nooit over de islam in deze context. Volgens hem komt terrorisme voort uit ‘sociale onrechtvaardigheid’.
‘Ach ja, paus Franciscus. Hij hanteert inderdaad de visie dat theoterrorisme, zoals ik het noem, niets te maken heeft met religie, met een bepaalde denkwijze, maar met armoede.’‘De andere lijn is: zoals een liberaal zich laat inspireren door een liberale overtuiging, laat een islamist zich inspireren door een islamitische overtuiging. Die luidt simpelweg dat veel landen niet door God goedkeurde samenlevingen zijn, en dat je voor zo’n goedgekeurde samenleving moet durven strijden. Het is een tamelijk rationeel verhaal.’
Draaien we in Nederland net zo om de hete brij heen als Obama volgens u doet?
‘Dat vind ik wel. Op Geert Wilders na is er een enorme consensus onder Nederlandse politici dat terrorisme niets met religie en ideologie te maken heeft. Sinds de moord op Theo van Gogh is er weinig ontwikkeling geweest.’ Hoe kan dat? ‘Destijds was het CDA nog groot en die partij wil religie - welke religie dan ook - geen kwade naam bezorgen.En VVD’ers zijn anno 2016 zo geseculariseerd dat ze zich niet meer kunnen voorstellen dat religie van invloed kan zijn op iemands leven. Als VVD’ers horen wat Syriëgangers door ronselaars wordt voorgehouden, denken ze: deze redengeving is zo gek, er moet iets anders aan de hand zijn. Het ligt vast aan ons of het gaat gewoon niet goed op school.
Nou, koppensneller Mohammed Emwazi, alias Jihadi John, studeerde business management.’ Terroristen draaien zelf niet om hun drijfveren heen. ´Geen van hen zegt in zijn afscheidsvideo: “Ik doe dit omdat mijn kansen op de arbeidsmarkt niet goed zijn.”
Er komt wel een beetje politiek bij: de westerse interventies in bepaalde islamitische landen, maar de kern is religieus. En daar gaat het te weinig over. In de politiek, en ook bij terrorismedeskundigen. Die ontdekken liever dat terroristen “een crimineel verleden hebben”. Dan heet het religieuze aspect slechts “een dun laagje vernis” en is de betrokkene “pas heel recentelijk geradicaliseerd”.’
Wat zouden we ermee opschieten als we onderkennen dat de radicale islam hun belangrijkste motivatie is?
‘Elke behandeling begint bij een goede diagnose. Vervolgens is er cultureel contraterrorisme nodig. Karel van het Reve schreef in 1969 het boek Het geloof der kameraden. Daarin analyseerde hij de communistische heilsleer. Veel Nederlanders lazen het en zeiden: “Ja, het is inderdaad toch geen goed systeem.” Nederlandse politici moeten gaan uitdragen dat de politieke islam gevaarlijk is.’Zou dat helpen, denkt u?
‘Ik verwacht van wel. Dat gaat zich namelijk vertalen naar het onderwijs. Als de segregatie in de samenleving maar ver genoeg doorgaat, moet je het bijzonder onderwijs ter discussie stellen. Anders dien je héél goed in de gaten te houden welke opvattingen daar uitgevent worden, en dat is in de praktijk ontzettend moeilijk.’ ‘We kunnen ons niet meer veroorloven dat kinderen denkbeelden meekrijgen die we vervolgens moeten gaan bestrijden als ze zestien zijn omdat ze anders naar Syrië afreizen.’Kinderen kunnen die opvattingen ook thuis aangereikt krijgen.
‘Zeker. Maar we hoeven het toch niet te financieren met overheidsgeld? Ik zeg: laten we de boel een beetje seculier houden. De samenleving kan zelf ook iets doen om dat identiteitsdenken niet aan te moedigen. Ik werk op een universiteit. Daar lopen studenten met heel verschillende achtergronden rond.Dan kun je krijgen dat een pr-manager een studente met hoofddoek ziet en zegt: “Jou gaan we fotograferen voor onze brochure, om te laten zien: onze universiteit staat open voor alle culturen!” Denk je dat seculiere Turkse studenten daar op zitten te wachten? In Leiden heb je inmiddels ook gebedsruimtes. Waarom moet dat?!’
Moeten we salafistische clubs verbieden?
‘Een weerbare democratie brengt met zich mee dat je bepaalde organisaties door de rechter moet laten ontbinden als ze de rechtsstaat ondermijnen. Want hierin ben ik het eens met de Amsterdamse rechtsgeleerde George van den Berg, die in 1936 over het nazisme zei:“Ik geloof niet dat de uiterste consequentie van democratie kan zijn dat je tegenstanders de mogelijkheid geeft om haar af te schaffen.”Essentieel voor democratie is zelfcorrectie. Het probleem met afschaffing is dat dat nooit meer kan.’
Heeft wat nu gebeurt overeenkomsten met de jaren 30?
‘Absoluut. En dat moeten onze politici echt snel gaan inzien.’ In september verschijnen twee boeken van uw hand over dit thema. In één ervan citeert u uw homoseksuele collega Wilfried Berghuis. Hij streeft naar een wereld waarin én mannen onbekommerd en vrijwillig kunnen meedoen aan de Gay Pride én vrouwen onbekommerd en vrijwillig in een boerka kunnen lopen.U heeft felle discussies met hem.
‘Ja. Ik vind hem naïef. Ik zeg dan: "Alle samenlevingen die we kennen waarin vrouwen in boerka lopen zijn samenlevingen waarin jij wordt opgehangen of van een flatgebouw wordt gegooid." Wilfried reageert dan geërgerd: “En hoe vind jij dan het oprukken van extreem rechts in Europa? Wilders en Le Pen? Dat is toch even erg?” Ook daar gaat het fout tussen ons. Over hoe erg Wilders is valt te twisten, maar hij is in ieder geval niet even erg als Jihadi John.’Telt Nederland meer Wilfried Berghuizen dan Paul Cliteurs?
‘Ik vrees van wel. Maar aanslagen veranderen veel. In de VS heb je nu de beweging "Gays for Trump". Zij realiseren zich dat het islamisme de grootste bedreiging voor homoseksuelen vormt. Donald Trump is de enige die dat benoemt.' (Trumpisme)‘En weet je, het kost niets om vroom te zeggen: “Ik ben tegen elke vorm van discriminatie en stereotypering.” Prachtig! Ben ik ook! Maar het wordt pas interessant als je moet constateren: judeofobie (angst voor joden - red.) komt bij de ene godsdienst toch wat vaker voor dan bij de andere. Dan heb je het gedonder in de glazen, want dan moet je er serieus over gaan praten. En dan schieten al die goedwillende, o zo fatsoenlijke mensen in de stress.’
(Bron)
Gerelateerd
